Czas pandemii to okres szczególnie trudny dla osób starszych, niepełnosprawnych, zamieszkujących samodzielnie, bez opiekunów rodzinnych. Wielu spośród nich poczuło się zagubionych, nie rozumiało w pełni oficjalnych komunikatów dotyczących obowiązujących reżimów sanitarnych. Konieczność długotrwałego pozostawania w domach, mieszkaniach pozbawiła ich niektórych codziennych rytuałów, typowych dla nich zajęć, przyjemności, planów na dziś i na najbliższy tydzień. Z dnia na dzień narastał niepokój i stres oraz poczucie osamotnienia.

Rozumiejąc tę sytuację osób starszych i niepełnosprawnych, 24 kwietnia studenci terapii zajęciowej Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu dołączyli do studentów Wydziału Lekarskiego i Wydziału Farmacji zaangażowanych w prace Internetowo-Telefonicznego Punktu Konsultacyjnego. Grupa ta  działa pod hasłem „STUDENCI TERAPII ZAJĘCIOWEJ UMP – SENIOROM”. Dwuosobowe zespoły studentów terapii zajęciowej zaczęły udzielać w ramach wolontariatu, pod merytorycznym nadzorem dr Mirosławy Cylkowskiej-Nowak i dr Sławomira Tobisa, porad związanych z funkcjonowaniem osób starszych w obliczu wielu obowiązujących wówczas ograniczeń.

Porady te, udzielane były przez komunikatory internetowe (lub telefonicznie przy braku innych możliwości technicznych). Rozmowy miały charakter diagnostyczno-interwencyjny i były ustrukturyzowanym, trzyetapowym świadczeniem terapeutycznym. Etap pierwszy obejmował interaktywny kontakt z osoba starszą, przeprowadzenie wywiadu zajęciowego, analizę zebranych informacji połączoną z identyfikacją potrzeb zajęciowych lub wyłonieniem problemu zajęciowego. W drugim etapie studenci, pracując samodzielnie, projektowali interwencję uwzględniającą dotychczasowe wzorce zachowań i nawyki wykonawcze seniora, a także ograniczenia narzucone przez warunki domowe/środowiskowe. Interwencja ta była dyskutowana z nauczycielami. Ostatni etap porady to przedstawienie wypracowanych rozwiązań osobom starszym oraz monitorowanie przez studentów ich wdrażania, przy uwzględnieniu podstawowych zasad interwencji zajęciowej: poufności, profesjonalizmu, etyki i dostępności.

Ważnym elementem było respektowanie podmiotowości i integralności osób starszych, pozwalające na podjęcie przez nich niezależnych decyzji zajęciowych. Ludzkie zajęcia mają charakter interaktywnej relacji między osobą a jej środowiskiem oraz opierają się na motywacji, dotychczasowych wzorcach zachowań i nawykach wykonawczych.  Dlatego w obecnej sytuacji epidemii tak ważne było, aby studenci ukierunkowywali pacjentów starszych i niepełnosprawnych na wykorzystywanie lub modyfikacje posiadanych kompetencji zajęciowych do rozwinięcia nowych adaptacji zajęciowych, optymalnych do wyłonionych potrzeb lub problemów.

Działania podjęte w ramach prezentowanego wolontariatu dały osobom starszym możliwość uzyskania unikatowej porady, a studentom – doświadczania ich ukierunkowywania na wykorzystywanie posiadanych kompetencji zajęciowych oraz dokonanie optymalnych adaptacji zajęć w sytuacji pandemii. Swoistą „wartością dodaną” było nawiązanie relacji z osobami starszymi przy pomocy komunikatorów, prowadzenie rozmów zdalnych, przekazywanie informacji, a także kierowanie seniorów do zasobów wirtualnych, które mogą ułatwić, planowanie, podejmowanie zajęć w czasie pandemii.

Obecnie formalne reżimy związane z pandemią są stopniowo zmniejszane. Osoby starsze i niepełnosprawne mogą samodzielnie podejmować różne aktywności z zachowaniem dużej ostrożności. Studenci terapii zajęciowej – pełni zapału do pracy entuzjaści wolontariatu – działają dalej. Przed nimi kolejne rozmowy z osobami, które potrzebują profesjonalnego wsparcia zajęciowego w codzienności.

dr Mirosława Cylkowska-Nowak

dr Sławomir Tobis

Studentki terapii zajęciowej: Julia Gościańska, Ewelina Grześkowiak,

Martyna Lalka, Wiktoria Piechowska